,

MBL: Radíóamatörar og neyðarfjarskipti

17. MAÍ ár hvert er haldinn hátíðlegur Alþjóðafjarskiptadagurinn, en þennan dag fyrir 132 árum var stofnað Alþjóðafjarskiptasambandið (International Telecommunication Union). Þema þessa árs er: Neyðarfjarskipti. Lögð er áhersla á hve mikilvægur hlekkur í öllu hjálparstarfi er, að fjarskipti séu í lagi. Félag íslenskra radíóamatöra, skammstafað ÍRA, var stofnað 1946.

Íslenskir radíóamatörar hafa, segja Ársæll Óskarsson og Haraldur Þórðarson , opið hús í Þróttheimum alla fimmtudaga.

17. MAÍ ár hvert er haldinn hátíðlegur Alþjóðafjarskiptadagurinn, en þennan dag fyrir 132 árum var stofnað Alþjóðafjarskiptasambandið (International Telecommunication Union). Þema þessa árs er: Neyðarfjarskipti. Lögð er áhersla á hve mikilvægur hlekkur í öllu hjálparstarfi er, að fjarskipti séu í lagi. Félag íslenskra radíóamatöra, skammstafað ÍRA, var stofnað 14. ágúst 1946 og varð því 50 ára á sl. ári. Frá upphafi hefur það verið tilgangur félagsins að stuðla að þjálfun og þroska ungs fólks og annarra sem hafa áhuga á radíótækni til þess að ná tökum á fjarskiptum. Fyrr á tímum, og alls ekki fyrir svo löngu, þurfti fólk að reiða sig á talstöðvar. Hver man t.d. ekki eftir því þegar CB stöð, stundum kölluð FR stöð, var í öðrum hverjum bíl og merki í glugga þar sem á stóð “stöð til öryggis” eða fólk á afskekktum stöðum þurfti á hjálp Gufunesradíós að halda, ef einhvers þurfti við, læknishjálp eða bara að panta í kaupfélaginu. En með tilkomu farsíma hafa þessar stöðvar verið lagðar á hilluna. Þó ekki allar því enn má heyra samtöl manna á svokallaðri almenningstíðni, þ.e.a.s. CB tíðni. Margir hafa einmitt byrjað sinn fjarskiptaferil á CB tíðni og viljað síðan auka við þekkingu sína og getu á þessu sviði, og gerst radíóamatörar. Leyfi radíóamatöra flokkast í fjóra flokka og er í þeim lögð mismunandi áhersla á kunnáttu. Fyrst skal talið nýliðaleyfi. Það er fyrir þá sem hafa lágmarkskunnáttu í rafmagnsfræðum. Þá er gerð krafa um kunnáttu í móttöku á morse á 35 stafa hraða á mínútu. Leyfi þetta hentar vel fyrir unglinga þar sem kostnaður við tækjabúnað er ekki mikill, og algengt er að menn smíði sín tæki sjálfir. Þá er svokallað tæknileyfi. Leyfi það er miðað við heldur meiri kunnáttu í radíófræðum, en engrar kunnáttu í morse er krafist. Leyfið er bundið við tíðnir fyrir ofan 144 Mhz. Til A og B leyfis er krafist sömu kunnáttu og til tæknileyfis, en þá er einnig krafist móttöku á morse á 65 stafa hraða á mínútu. C leyfi öðlast þeir sem hafa bætt við kunnáttu sína í rafmagnsfræðum og náð 80 stafa hraða á mínútu í morse. ÍRA hyggst gangast fyrir, ef næg þátttaka fæst, námskeiðum á komandi hausti. Vonandi verður þá til kennsluefni á íslensku, en það er í undirbúningi. Hér á landi hefur hópur radíóamatöra starfað sem sjálfboðaliðar í stjórnstöð Almannavarna ríkisins. Samstarf þetta hófst eftir gos í Vestmannaeyjum 1973 og í fyrstu tóku þeir þátt í uppbyggingu fjarskipta og viðbúnaðarkerfis Almannavarna um allt land, t.d. þegar sett var upp viðvörunarkerfi í Mýrdalnum og allt austur að Kirkjubæjarklaustri sáu þeir um að setja upp búnaðinn á sveitabæina í Landbroti og Meðallandi auk þess að setja upp endurvarpa á Háfell við Vík í Mýrdal. Talstöðvar á VHF tíðnum duga ekki nema í sjónlínu, eða það héldu menn a.m.k. hér áður fyrr. Þess vegna voru settir upp endurvarpar á hina ýmsu fjallatoppa til þess að koma radíómerkjum til skila yfir langar vegalengdir. Nú í sumar eru 20 ár síðan radíóamatörar settu upp fyrsta endurvarpann á VHF tíðni hér á landi og satt best að segja voru ekki margir trúaðir á að þetta gæti blessast en framkvæmdastjóri Almannavarna ríkisins þá, Guðjón Petersen, sá að þarna var framtíðin enda óskaði hann eftir og fékk afnot af þessum endurvarpa. Þessi einfaldi búnaður opnaði fyrir örugg fjarskipti frá Reykjavík um allt Suðurland, Reykjanes, Snæfellsnes og talsvert inn á miðhálendið. Síðan hafa Almannavarnir komið sér upp þéttu neti endurvarpa til nota í neyðarfjarskiptum. Ekki aðeins hafa Almannavarnir ríkisins og amatörar nýtt sér endurvarpa, heldur hafa björgunarsveitir hér á landi komið sér upp góðu neti af endurvörpum til sinna nota. Hjá björgunarsveitum hefur safnast mikill fróðleikur um fjarskiptaleiðir sem ættu að vera til góðs ef vá ber að dyrum. En ekkert kerfi er svo gott að ekki geti bilað og það sýndi sig þegar slysið í Súðavík varð, en þar brugðust boðkerfin að mestu eða öllu leyti. Með réttum búnaði geymdum á réttum stað (t.d. Ísafirði), og þjálfuðum fjarskiptamönnum hefði mátt koma á sambandi við Súðavík mun fyrr en raun varð á. En þessi búnaður kostar því miður talsverða peninga, því gengur uppbyggingin hægt fyrir sig. Heyrst hafa þær raddir að þessi viðbúnaðarstefna með talstöðvar og slíkan búnað hafi runnið sitt skeið á enda, því með farsímakerfum nútímans séu slík tæki og tól óþörf. En því miður höfum við nýlegt dæmi um að ljósleiðarakerfi símans bilaði í hlaupinu á Skeiðarársandi sl. haust, en þá fór ljósleiðarinn í sundur. En vegna þess að kerfin eru fleiri en eitt kom það ekki að sök í þetta skiptið. En er hugsanlegt að öll kerfin bili á stórum svæðum, t.d. við Suðurlandsskjálfta? Hvað gerum við þá? Erlendis eru samtök radíóamatöra mjög virk í neyðarfjarskiptum og má t.d. benda á að s.l. haust þegar flugvél fórst í nágrenni New York voru allmargir amatörar á svæðinu kallaðir til starfa og voru þeir með sinn búnað að störfum í 10 daga, allt unnið í sjálfboðavinnu. Í Bandaríkjunum er hvert ríki ábyrgt fyrir sínum “Almannavörnum” og þeir sem fá útgefið leyfi radíóamatöra fara sjálfkrafa á skrá hjá yfirvöldum sem hjálparliðar í fjarskiptum vegna neyðar sem upp kemur. Í flestum löndum heims er radíóamatörum frjálst að stunda sitt tómstundagaman. Óheimilt er að nota fjarskiptatíðnir til umræðu um málaflokka sem eiga að fara fram á símkerfum. Hér skal einnig getið að innan skátahreyfingarinnar hér á landi er starfandi fjarskiptasveit. Meðlimir þeirrar sveitar störfuðu í 25 ár fyrir LHS og síðan eftir það í nokkur ár fyrir Landsbjörg, landssamband björgunarsveita. Í dag hefur þessi sveit aðsetur í Skátahúsinu við Snorrabraut í Reykjavík, en þar er einnig til húsa Skátafélagið radíóskátar. Eðlilega starfa þeir mest í þágu skátafélaganna og er mikill áhugi á að efla starfsemina. Í seinni tíð hafa flestir meðlimir radíóskáta fengið leyfi sem radíóamatörar og eru einnig félagar í ÍRA. Þeim sem hafa aðgang að Internetinu og vilja fá upplýsingar um þessi málefni á alþjóðavísu, skal bent á eftirfarandi heimasíðu: http://www.itu.int/wtd Eins og lesendum er kunnugt fer fram hér á landi í júlí stór æfing sem kallast Samvörður 97. Mikill undirbúningur hefur átt sér stað hjá Almannavörnum ríkisins, meðal annars í fjarskiptamálum. Að samræma fjarskiptamál hinna erlendu gesta og íslenskra björgunarsveita er mikið starf en fjarskiptanefndin er skipuð radíóamatörum eða félögum í ÍRA að öllu leyti. Að lokum. Íslenskir radíóamatörar hafa opið hús alla fimmtudaga í Þróttheimum, félagsmiðstöð ÍTR, en við höfum átt því láni að fagna að fá inni hjá þeim. Opið er frá kl. 20-23. Þar er opin fjarskiptastöð og gefst öllum sem vilja, tækifæri til að kynna sér starfsemi félagsins og tækjakost, hvort sem er með “venjulegum” talstöðvum eða því nýjasta, sem er flutningur á stafrænum skilaboðum með tölvum.

Höfundar eru radíóamatörar

Ársæll Óskarsson Haraldur Þórðarson

0 replies

Leave a Reply

Want to join the discussion?
Feel free to contribute!

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

4 × five =